2.2 Los numerales cardinales y ordinales del 1 al 10


En el texto has visto algunas expresiones con adjetivos numerales:

  1. Meus dominus et uxor duos filios et unam filiam habent. Mi amo y su esposa tienen dos hijos y una hija.
  2. Hora tertia iam est. Es ya la hora tercera.

Los pricipales adjetivos numerales son los cardinales y los ordinales.
  • Los adjetivos numerales cardinales son aquellos que indican simplemente el número (uno, dos, tres, etc). Responden a la pregunta "¿cuántos?" (= quot?).
Los cardinales del 1 al 10 son invariables, salvo los tres primeros:

  unus-a-um duo-ae-o
tres-tria
  Msg Fsg Nsg Mpl Fpl Npl
Mpl Fpl Npl M y F pl N pl
N unus una unum uni unae
una
duo duae duo tres
tria
Ac unum unam unum unos unas una duos duas duo tres tria
G unius unius unius unorum unarum
unorum
duorum duarum
duorum
trium
trium
D uni uni uni
unis unis
unis
duobus duabus
duobus
tribus
tribus
Ab uno una uno unis unis
unis
duobus duabus
duobus
tribus
tribus

El resto de los cardinales no se declinan, permanecen invariables independientemente del caso en el que vaya el sustantivo.

Veamos un cuadro resumen de los adjetivos cardinales latinos, sus cifras y su correspondencia numérica:

 

  • Los adjetivos numerales ordinales son aquellos que indican el orden (primero, segundo, tercero, etc). Responden a la pregunta "¿en qué número de orden?" (= quotus?).

Son adjetivos de tres terminaciones que se declinan siguiendo el modelo de los adjetivos 2-1-2 como bonus-a-um. Sólo hemos indicado el enunciado completo en primus-a-um, pero todos son iguales.


Algunos ejemplos:

  1. Antonius cum quattuor amicis ludit. Antonio juega con cuatro amigos.
  2. Hannibal duas legiones Romanas vicit. Aníbal venció a dos legiones romanas.
  3. Tarquinius Superbus Romae septimus rex fuit. Tarquinio fue el séptimo rey de Roma.

Los adjetivos numerales acompañan a un sustantivo y desempeñan su misma función. En la primera oración, CC; en la segunda, CD; y en la tercera atributo.

Icono de iDevice AV - Actividad de Espacios en Blanco
Pon los adjetivos numerales cardinales que se indican en la forma adecuada para que acompañe a estos sustantivos.
10 soldados (m): milites
3 hombres (m): hominibus
4 compañeros (m): comitibus
2 hijos (m): filii
7 mujeres (f): mulieres
3 templos (n): templa
1 jinete (m): equitis
2 cónsules (f): consulibus

 

  

Icono de iDevice AV - Actividad de Espacios en Blanco
Rellena el espacio en blanco con el adjetivo numeral cardinal que le corresponda según el sustantivo.
séptima hora (f): hora
en segundo lugar (m): in loco
segunda legión (f): legionem
en la octava legión (f): in legione
primer hijo (m): filium con la tercera hija (f): cum filia
del séptimo gladiador (m): gladiatoris
primer soldado (m): miles
  

Icono de iDevice Ejemplo o ejercicio resuelto

Lee el siguiente texto . Señala el enunciado de los sustantivos en negrilla. Después analiza y traduce. Comprueba la solución.

Meus dominus in thermas cum uno servo pervenit. In vestibulo multitudinis clamorem iam audit. Mercatorum magnus numerus varias merces alta voce vendunt. Aer unguentorum odore bene olerit. Servus in apodyterio manebit et vestimentum a latronibus servabit. Ante lavationem, meus dominus in palaestra pugnam cum duobus comitibus simulat. Deinde tres viri in natationem se iaciunt et corporum ardorem frigida aqua exstinguunt. Tandem ad tepidarium et caldarium contendunt et inter eos amoenum sermonem habent.



Strigiles - Los romanos no usaban jabón, sino este instrumento para rascar la piel (Imagen de Schaber en Wikimedia Commons bajo licencia CC) 
Ungüentarios para contener aceites perfumados
(Museo Arqueológico de Cádiz)

 

 

VOCABULARIO

Sustantivos y adjetivos

aer-aeris (m): aire

amoenus-a-um: animado, ameno

ardor-ardoris (m): calor, ardor

clamor-clamoris (m): griterío

comitibus (m): compañero

corpus-corporis (n): cuerpo

frigidus-a-um: frío

latro-latronis (m): ladrón

lavatio-lavationis (f): baño

mercator-mercatoris (m): mercader

natatio-natationis (f): piscina, natatio

numerus-i (m): número

merces (f): mercancía

odor-odoris (m): olor

sermonem (f): charla

unguentum-i (n): ungüento, aceite perfumado

varius-a-um: variado, diverso

vestimentum-i (n): ropa

vox-vocis (f): voz, palabra

Verbos

contendo-ere-contendi-contentum:dirigirse

exstinguo-ere-exstinxi-exstinctum: apagar, aplacar

iacio-ere-ieci-iactum: lanzar

maneo-ere-manui-mansum: permanecer

oleo-ere-ui: oler

pervenio-ire-perveni-perventum: llegar

servo-are-avi-atum: proteger, guardar

simulo-are-avi-atum: fingir, simular

vendo-ere-vendidi-venditum: vender

 

Adverbio

bene: bien

deinde: luego

tandem: finalmente

 

Preposición

ante + Acusativo: antes de, delante de

inter + Acusativo: entre