2.2 - Los numerales cardinales y ordinales del 1 al 10


En el texto has visto algunas expresiones con adjetivos numerales:

  1. Meus dominus et uxor duos filios et unam filiam habent. Mi amo y su esposa tienen dos hijos y una hija.
  2. Hora tertia iam est. Es ya la hora tercera.

Los pricipales adjetivos numerales son los cardinales y los ordinales.
  • Los adjetivos numerales cardinales son aquellos que indican simplemente el número (uno, dos, tres, etc). Responden a la pregunta "¿cuántos?" (= quot?).
Los cardinales del 1 al 10 son invariables, salvo los tres primeros:

      unus -a -um duo -ae -o
    tres tria
      Msg Fsg Nsg Mpl Fpl Npl Mpl Fpl Npl M y F pl N pl
    N unus una unum uni unae una duo duae duo tres tria
    Ac unum unam unum unos unas una duos duas duo tres tria
    G unius unius unius unorum unarum unorum duorum duarum duorum trium trium
    D uni uni uni unis unis unis duobus duabus duobus tribus tribus
    Ab uno una uno unis unis unis duobus duabus duobus tribus tribus


    El resto de los cardinales no se declinan, permanecen invariables independientemente del caso en el que vaya el sustantivo.

    Veamos un cuadro resumen de los adjetivos cardinales latinos, sus cifras y su correspondencia numérica:

     

    • Los adjetivos numerales ordinales son aquellos que indican el orden (primero, segundo, tercero, etc). Responden a la pregunta "¿en qué número de orden?" (= quotus?).

    Son adjetivos de tres terminaciones que se declinan siguiendo el modelo de los adjetivos 2-1-2 como bonus -a -um. Sólo hemos indicado el enunciado completo en primus -a -um, pero todos son iguales.

    Algunos ejemplos:

    1. Antonius cum quattuor amicis ludit. Antonio juega con cuatro amigos.
    2. Hannibal duas legiones Romanas vicit. Aníbal venció a dos legiones romanas.
    3. Tarquinius Superbus Romae septimus rex fuit. Tarquinio fue el séptimo rey de Roma.

    Los adjetivos numerales acompañan a un sustantivo y desempeñan su misma función. En la primera oración, CC; en la segunda, CD; y en la tercera atributo.

    AV - Actividad de Espacios en Blanco

    Pon los adjetivos numerales cardinales que se indican en la forma adecuada para que acompañe a estos sustantivos.
    10 soldados (m): milites
    3 hombres (m): hominibus
    4 compañeros (m): comitibus
    2 hijos (m): filii
    7 mujeres (f): mulieres
    3 templos (n): templa
    1 jinete (m): equitis
    2 cónsules (f): consulibus

     

    Enable JavaScript

    AV - Actividad de Espacios en Blanco

    Rellena el espacio en blanco con el adjetivo numeral cardinal que le corresponda según el sustantivo.
    séptima hora (f): hora
    en segundo lugar (m): in loco
    segunda legión (f): legionem
    en la octava legión (f): in legione
    primer hijo (m): filium con la tercera hija (f): cum filia
    del séptimo gladiador (m): gladiatoris
    primer soldado (m): miles

    Enable JavaScript

    Ejemplo o ejercicio resuelto

    Lee el siguiente texto . Señala el enunciado de los sustantivos en verde. Después analiza y traduce. Comprueba la solución.

    Meus dominus in thermas cum uno servo pervenit. In vestibulo multitudinis clamorem iam audit. Mercatorum magnus numerus varias merces alta voce vendunt. Aer unguentorum odore bene olerit. Servus in apodyterio manebit et vestimentum a latronibus servabit. Ante lavationem, meus dominus in palaestra pugnam cum duobus comitibus simulat. Deinde tres viri in natationem se iaciunt et corporum ardorem frigida aqua exstinguunt. Tandem ad tepidarium et caldarium contendunt et inter eos amoenum sermonem habent.



    Strigiles
    Los romanos no usaban jabón, sino este instrumento para rascar la piel
    Imagen de Schaber en Wikimedia. Licencia GNU

    Ungüentarios de aceites perfumados, Museo Arqueológico de Cádiz

    VOCABULARIO

    Sustantivos y adjetivos

    aer-aeris (m): aire

    amoenus-a-um: animado, ameno

    ardor-ardoris (m): calor, ardor

    clamor-clamoris (m): griterío

    comitibus (m): compañero

    corpus-corporis (n): cuerpo

    frigidus-a-um: frío

    latro-latronis (m): ladrón

    lavatio-lavationis (f): baño

    mercator-mercatoris (m): mercader

    natatio-natationis (f): piscina, natatio

    numerus-i (m): número

    merces (f): mercancía

    odor-odoris (m): olor

    sermonem (f): charla

    unguentum-i (n): ungüento, aceite perfumado

    varius-a-um: variado, diverso

    vestimentum-i (n): ropa

    vox-vocis (f): voz, palabra

    Verbos

    contendo-ere-contendi-contentum:dirigirse

    exstinguo-ere-exstinxi-exstinctum: apagar, aplacar

    iacio-ere-ieci-iactum: lanzar

    maneo-ere-manui-mansum: permanecer

    oleo-ere-ui: oler

    pervenio-ire-perveni-perventum: llegar

    servo-are-avi-atum: proteger, guardar

    simulo-are-avi-atum: fingir, simular

    vendo-ere-vendidi-venditum: vender

     

    Adverbio

    bene: bien

    deinde: luego

    tandem: finalmente

     

    Preposición

    ante + Acusativo: antes de, delante de

    inter + Acusativo: entre